Vandaag in FolkIt! Humppa-muziek uit Finland, zoals die wordt uitgevoerd door Eläkeläiset. Het programma begint met Jääkärihumppa, waarin kenners een cover van de Zweedse band Europe herkennen. Het zal niet de laatste cover zijn die in dit programma te horen is…
Humppa is de naam voor een, van oorsprong Finse, muziek- en dansvorm, verwant aan jazz en foxtrot. De eerste humppa-bands ontstonden al in de jaren ’30 van de vorige eeuw. In de periode daarna wordt humppa overschaduwd door met name tango om vanaf de jaren ’70 terug te keren. De grootste humppa-gebeurtenis, eind jaren ’70 in Lappeentranta, werd bezocht door zo’n 60.000 mensen. Een van de hoogtepunten was een humppa-marathon waarbij koppels 55 minuten non-stop dansten, 5 minuten pauze kregen, en vervolgens de volgende 55 minuten non-stop dansten.
De leden van Eläkeläiset (fins voor gepensioneerden) speelden, aan het begin van de jaren ’90, in de punkband Kumikameli toen ze in 1993 besloten humppa een nieuwe impuls te geven. Resultaat hoort u in dit programma.
Een andere lezing van het ontstaan van de naam humppa dat in de jaren ’50 een Finse radiopresentator deze naam gebruikte om de muziek te beschrijven die bij de Duitse Oktoberfesten gemaakt werd. Hump verwijst dan naar de tuba. Overigens is de band Eläkeläiset niet alleen in Finland populair: ook in Duitsland heeft de band een vaste schare fans!
Vandaag aandacht voor volkse muziek uit de Gouden Eeuw, anders gezegd: anonieme barokmuziek uit de 17e en 18e eeuw, met als thema vogels, uitgevoerd door het muziekcollectief ‘De Zoete Inval’, ingeleid door Cor van Sliedregt en Danielle Janssen.
Bij de zoektocht naar volkse muziek over vogels kwamen Cor en Danielle veel tegen dat de moeite waard is om vast te leggen: over het stembereik van wilde kanaries en kanaries in gevangenschap, de naamgeving van vondelingen, de culturele betekenis van vogeltjes, wedstrijden met Surinaamse pikoletjes en twatwa’s, en nog veel meer. Daaruit ontstond het boek dat, naast de bladmuziek nog veel meer wetenswaardigs bevat.
Ook na het uitbrengen van het boek ging de zoektocht door. Een paar vondsten:
Vandaag in FolkIt! aandacht voor twee a capella groepen uit Letland: Saucejas en Tautumeitas.
Saucejas, de traditionele zanggroep van de Letse Academie van Cultuur, werd in 2003 opgericht. Het repertoire van de groep, die volledig bestaat uit vrouwen, bestaat uit oorspronkelijke liederen en zangstijlen zoals die in verschillende delen van Letland bestonden en, soms, nog steeds bestaan.
De recente dubbel-CD Daba verscheen in mei, vergezeld van een boek met een uitleg over de herkomst van de liederen en de omstandigheden waaronder de opnamen plaatsvonden. ‘Daba’ is Lets voor ‘natuur’ en op de twee CD’s zijn 60 stukken te horen die op verschillende plekken en tussen 2017 en 2020 in Letland zijn opgenomen. Naast de zang zijn ook omgevingsgeluiden te horen zoals vogels, kippen, stromend water, wind en bomen. Zo klinken de stukken in hun oorspronkelijke context.
De andere zanggroep uit Letland: Tautumeitas. Deze groep werd in 2015 opgericht en bestaat uit 6 vrouwen waarvan er 4 ethnomusicologie studeerden in de Letse hoofdstad Riga. Ook hun repertoire is gebaseerd op de zangtraditie uit verschillende regio’s in Letland. Daar waar Saucejas dicht bij de oorsprong blijft schrikt Tautumeitas er niet voor terug de aloude zangtradities toegankelijk te maken voor een groter publiek. Zo zijn de dames, in klederdracht, te bewonderen in een commercial van de, in Letland bekende, supermarktketen Rimi.
Net als voor de andere groep, Saucejas, vormt de Letse traditionele zang het uitgangspunt voor Tautumeitas. Dat is in het bijzonder te horen op hun CD uit 2019, getiteld ‘Dziesmas No Aulejas’, vertaald als ‘Liederen uit Aulejas’. Een van de leden, Asnate Rancane, bestudeerde in het kader van haar studie de zangstijl van Auleja: een regio 250 km ten zuidoosten van de hoofdstad Riga. De veldopnamen, interviews en beeldmateriaal waren ook het uitgangspunt van de CD.
Vandaag in FolkIt! aandacht voor de Finse accordeoniste, componiste en zangeres Anne-Mari Kivimäki.
Anne-Mari Kivimäki werd in 1976 in Tampere, de textielstad van Finland, geboren. Ze raakte op 13-jarige leeftijd besmet met het folk-virus. Inmiddels is ze, mede door haar manier van spelen, een opvallende verschijning in de Finse folk scene. Ze speelt op een Notka-accordeon: een kleine accordeon uit Rusland.
In dit programma aandacht voor haar verschillende projecten, met verwijzingen naar de regionale muziektradities in Finland, zoals Suistamo, Karelië. Een daarvan heet Suistamon Sähkö, een kwartet met onder meer Anne-Mari Kivimäki en Eero Grundström. De naam van de band is Fins voor Suistamo Electriciteit. Suistamo is een regio in het zuiden van Finland, in het grensgebied met Rusland. De muziek uit dit gebied speelde een centrale rol in het proefschrift dat Kivimäki schreef na haar opleiding aan de Sibelius Academie in Helsinki. Deze muziektraditie klinkt ook door in veel van de stukken.
Aan het einde van dit programma kunt u nog luisteren naar twee stukken van Lakkautettu Kylä uit 2015. Het eerste stuk is een historische opname van Ilja Kotikallio, naar een accordeonist en verteller uit Suistamo die in 1961 overleed.
Rode lijn door dit programma is Jaakko Laitinen die zich al op jonge leeftijd onderscheidt: als luchtgitarist (!) in 2000, Rovaniemi. En twee jaar daarna als ‘meest energieke koning van karaoke’ (Virrat, 2002). Maar er is meer…
Begin deze eeuw start zanger Jaakko Laitinen met onder anderen Marko Roininen (accordion) zijn Orkestar Business Class. Beiden komen uit Lapland en toeren met een repertoire bestaande uit traditionele liedjes uit Rusland en de Balkan. De teksten vertalen ze in het Fins.
Laitinens verblijf in Hongarije maakt hem vertrouwd met Hongaarse en zigeunermuziek en muziek uit de Balkan.
In 2009 verhuist Laitinen naar Helsinki en begint hij Väärä Raha (vert. verkeerd geld) met een paar oude bekenden uit Lapland: Jarkko Niemelä (trompet, bouzouki), Tuomo Kuure (contrabas) en Janne Hast (drums). Hun repertoire bestaat uit eigen composities met invloeden gebaseerd op muziek uit o.a. de Balkan, Rusland en Humppa-muziek uit Finland.
De markante stem van Laitinen gecombineerd met uitstekende muzikanten maken ook optredens tot een ware belevenis!
In dit programma ook muziek van een andere band van Laitinen: Lehtojärven Hirvenpää. Deze band functioneert als een soort modern tango-orkest.
Vandaag in FolkIt! Hongaarse folkgroepen met CD’s uitgebracht door het toonaangevende Hongaarse label Fonó. Daarbij veel groepen die zich baseren op authentieke Hongaarse volksmuziek, zelfs veldopnamen van ethnomusicologen als Béla Bartók en László Lajtha. Ook stukken in de stijl van Hongaarse zigeuners (Melinda Balogh), Moldavië (Fanfare Complexa), Roemenië (Eszterlánc) en Slovakije (Dalinda).
playlist:
Eszterlánc. Küküllo. (Jegesen (on ice), 2014, Fonó FA 291-2; 03:26)
Balogh Melinda. Nyughass asszony. (Fonó folk and world music selection 202, 2020, Fonó FA 448-2; 08:37)
Fokos. Mert Budavár az uraké… (somogyi dudaszerelem). (Jókedvemben, 2018, Fonó FA 418-2; 05:46)
Parasztünnep. Barokkos. (Parasztünnep, 2015, Fonó FA 361-2; 04:17)
Magos. Úton… (Nagysajó és Zselyk, Sajó mente). (Forgatós- Autentikus Magyar Népzene, 2018, Fonó FA 410-2; 07:01)
Enyedi Ágnes. Nyisd Ki, Rózsám Az Ajtót (My Sweetheart, Open Thy Door) (Bonchida). (Gerlemadár Szerelmével: Erdélyi Magyar Népzene = Hungarian Folk Music From Transylvania, 2009, Fonó FA 254-2; 09:11)
Dalinda. Motolla/ Reel. (Atjarók, 2020, Fonó FA 461-2; 04:04)
Herczku Ági és a Banda. Brmbrnatrnka. (Fonó folk and world music selection 202, 2020, Fonó FA 448-2; 03:03)
Fanfara Complexa. Királyhágó. (Tánc Alá, 2016, Fonó FA 378-2; 04:12)
Babra. Graovsko. (Babra, 2019, Fonó FA 428-2; 07:33)
Vandaag in FolkIt! drie CDs met muziek van het Griekse eiland Kreta die eerder dit jaar verschenen.
De eerste CD is Rebetika van Giannis Paximadakis en Antonis Xylouris, beter bekend als Psarantonis. Hij werd geboren in 1937 in het dorpje Anogeia en is door zijn markante, theatrale manier van zingen misschien wel de bekendste muzikale persoonlijkheden van Kreta. Zijn oudere broer, Nikos, en zijn jongere broer, Yiannis, zijn ook belangrijk geweest voor de Kretensische muziek. Het is opvallend dat de stukken op Rebetika, zoals de naam al doet vermoeden, verwijzen naar de Rebetika-traditie van het Griekse vasteland.
Voor het volgende deel van FolkIt slaan we één generatie Xilouris over en komen terecht bij Nikos en Adonis: twee zoons van Giorgis, die weer de zoon is van Antonis, oftewel Psarantonis. Van hen verscheen eerder dit jaar een CD, live opgenomen in het dorpje Kapetaniana aan de zuidkust van Kreta. In dit programma de stukken die het nauwst aansluiten bij de Kretensische muziektraditie. We beginnen met Perdikes.
Tot slot enkele stukken van de CD Stamatima tou Chronou van de jonge Kostas Nodarakis die ook eerder dit jaar verscheen.
In deze aflevering van FolkIt aandacht voor Vedan Kolod: een folk-trio uit Krasnojarsk, Siberië. Hun CD ‘Wild Games’ verscheen vorig jaar bij het Duitse label CPL Music en werd opgenomen in 2019 om hun 15 jarig bestaan te vieren. Van deze CD aan het einde van dit programma enkele stukken. De naam van de CD verwijst naar de woeste en meedogenloze natuur van Siberië en bevat muziek die ver terug gaat in de Russische, Siberische en Slavische traditie. De naam is ook bedoeld als een protest tegen de enorme vernietiging van de Siberische natuur.
De naam van de groep, Vedan Kolod, is Oudrussisch voor profetische boom: de boom die de aarde met de hemel verbindt, en die herinnert aan het verleden en de toekomst kent.
Vedan Kolod bestaat uit Daryana Antipova (o.a. zang en percussie), Tatiana Naryshkina (o.a. zang) en Valeri Naryshkin (zang en verschillende instrumenten). Laatstgenoemde heeft zelf ook veel van de instrumenten gebouwd en gerestaureerd.
Daryana Antipova maakt deel uit van Vedan Kolod en is daarnaast muziekjournalist en organisator van o.a. de Russian World Music Awards. Zij ervaart als journaliste en promotor van folk- en wereldmuziek hoe zeer de verbreiding van deze muziek wordt tegengewerkt. Reden temeer om met Vedan Kolod te laten horen wat tot nu toe nauwelijks te beluisteren was.
Enkele van de CD’s die in dit programma te beluisteren zijn, zijn (her)uitgegeven door CPL-Music. Het label geeft ook een (Duitstalig) lezenswaardig tijdschrift uit: Folk Galore. Daarin onder andere een artikel over Vedan Kolod, en een aantal artikelen over de toestand van de Russische folk, geschreven door Daryana Antipova
